Εxpected goals, επιτυχημένες πάσες, analytics. Είναι μερικές από τις έννοιες που έχουν μπει για τα καλά τα τελευταία χρόνια στην –ποδοσφαιρική- ζωή μας.
Η μελέτη ποδοσφαιρικών αγώνων μέσω ανάλυσης δεδομένων και αριθμών αποτελεί πλέον μια ξεχωριστή επιστήμη.
Πλέον δεν υπάρχει ποδοσφαιρική ομάδα που σέβεται τον εαυτό της, η οποία να μην έχει στο δυναμικό της έναν αναλυτή. Όχι μόνο για να την βοηθά να αποφασίζει για την τακτική της, αλλά και για να επιλέγει ποδοσφαιριστές, προσπαθώντας να εξασφαλίσει πλεονέκτημα έναντι του αντιπάλου.
Όπως λοιπόν κάθε επιστήμη έχει τον πρωτοπόρο της, το ίδιο ισχύει και γι’ αυτή της ποδοσφαιρικής ανάλυσης. Και μπορεί το όνομα του Τσαρλς Ριπ να είναι πλέον κάπου…θαμμένο στα βάθη της ποδοσφαιρικής ιστορίας, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη θέση του ως του πρώτου που προσπάθησε να εξηγήσει το ποδόσφαιρο μέσω των αριθμών, ξεκινώντας πριν από σχεδόν έναν αιώνα!
El “padre” de los analistas.
Y hoy en día, aún existe quien sostiene que el análisis es algo novedoso en fútbol… muchos hemos sido referentes en la introducción de diferentes métodos pero que nadie olvide que hace más de 70 años, con Charles Reep comenzó todo….👏⚽️ pic.twitter.com/qdPyYUT5ndΔΙΑΦΗΜΙΣΗ— JUANJO VILA (@juanjo_juanvila) January 11, 2021
Θαυμαστής του Τσάπμαν
Ο Θόρολντ Τσαρλς Ριπ, γεννήθηκε το 1904 στην Κορνουάλη της Νοτιοδυτικής Αγγλίας και από μικρός αγάπησε το ποδόσφαιρο, υποστηρίζοντας φανατικά την γειτονική στη γενέτειρά του Πλίμουθ Αργκάιλ.
Σπούδασε λογιστής και στα 24 κατατάχθηκε στη Βασιλική Αεροπορία της Βρετανίας, παίρνοντας μετάθεση στην αεροπορική βάση του Χένλοου, όχι πολύ μακριά από το Λονδίνο.
Αυτό του έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθεί από κοντά την κορυφαία ομάδα της εποχής, την Άρσεναλ του θρυλικού Χέρμπερτ Τσάπμαν, που έφερε επανάσταση στην ποδοσφαιρική τακτική με την εισαγωγή του συστήματος «WM».
Το 1932, έτυχε ο τότε αρχηγός των «κανονιέρηδων» Τσαρλς Τζόουνς, να μετέχει σε μία σειρά διαλέξεων στη βάση του Χένλοου, όπου κλήθηκε να εξηγήσει την τακτική που έφερε στους Λονδρέζους τέσσερα πρωταθλήματα Αγγλίας. Ο Ριπ ήταν στην πρώτη σειρά, κρατώντας εντατικά σημειώσεις, – μία συνήθεια που θα γινόταν δεύτερη φύση του τα επόμενα χρόνια – και «απορροφώντας» τις διδαχές του Τσάπμαν, για την σημασία της γρήγορης μεταφοράς της μπάλας στην επίθεση, κυρίως μέσω των ακραίων επιθετικών.
Ο …παππούς των Expected Goals!
Το λογιστικό και αναλυτικό μυαλό του είχε μολυνθεί από το «μικρόβιο» του ξεκλειδώματος των μυστικών του ποδοσφαίρου, με στόχο να βρει τον πιο σύντομο και αποτελεσματικό τρόπο για την ουσία του παιχνιδιού, το γκολ!
Έτσι, άρχισε να παίρνει μαζί του το σημειωματάριό του σε κάθε ποδοσφαιρικό ματς που παρακολουθούσε, προσπαθώντας να καταγράψει κάθε ενέργεια που λάμβανε χώρα στον αγωνιστικό χώρο, κάτι ανήκουστο όχι μόνο για την εποχή, αλλά και για τις επόμενες δεκαετίες.
Σιγά – σιγά, ανέπτυξε μία πρωτοποριακή μέθοδο στενογραφίας και έναν δικό του «κώδικα». Μία από τις πρώτες του προσπάθειες, ήταν να βαθμολογήσει τον βαθμό δυσκολίας των ευκαιριών που χάνονται γύρω από την εστία. Πρόκειται για τον…παππού των expected goals που τόσο εκτεταμένα χρησιμοποιούνται σήμερα!
Στο γήπεδο με κράνος ανθρακωρύχου
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε μεταξύ άλλων στη Γερμανία και το 1947 επέστρεψε στη Βρετανία και τη βάση του Γέιτσμπουρι, όπου ανέλαβε την τοπική στρατιωτική ποδοσφαιρική ομάδα, με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Σε κάθε μετάθεση μέχρι την οριστική απόλυσή του το 1955 έκανε το ίδιο, με τις ομάδες του να…φορτώνουν με γκολ τους αντιπάλους τους, χρησιμοποιώντας στην πράξη τα συμπεράσματα που ο ίδιος είχε βγάλει στο χαρτί, έχοντας καταγράψει πλέον με κάθε λεπτομέρεια εκατοντάδες αγώνες.
Σιγά – σιγά ο Ριπ απέκτησε…μυθική διάσταση στα αγγλικά γήπεδα και κυρίως στις μικρές κατηγορίες, φορώντας πολλές φορές την ώρα που σημείωνε ένα κράνος…ανθρακωρύχου με λάμπα προκειμένου να βλέπει καλύτερα! Μετά την επιστροφή στο σπίτι περνούσε το μεγαλύτερο μέρος του Σαββατόβραδου και της Κυριακής τακτοποιώντας τα στατιστικά του, με τα…ιερογλυφικά που μπορούσε να καταλάβει μόνο ο ίδιος.
Ορισμένα από τα συμπεράσματά του είχαν μεγάλη επίδραση για δεκαετίες στον τρόπο που παιζόταν το αγγλικό ποδόσφαιρο, με πολλούς να εντοπίζουν σε αυτά την έφεση των Άγγλων για το παιχνίδι με μακρινές μπαλιές και σέντρες. Αυτό γιατί σύμφωνα με τα δεδομένα του, επτά από κάθε εννέα γκολ σημειώνονταν με κινήσεις τριών πασών ή λιγότερων και κάθε φάση που ξεκινούσε με βαθιά μπαλιά προς την αντίπαλη περιοχή είχε διπλάσιες πιθανότητες να καταλήξει σε γκολ. Επίσης, κατέληξε ότι τα περισσότερα γκολ σημειώνονταν μετά από κερδισμένες μπάλες κοντά στην περιοχή του αντιπάλου, κάτι που ο ίδιος αποκαλούσε «ανάκτηση κατοχής», αλλά και ότι κατά μέσο όρο χρειάζονταν εννέα τελικές προσπάθειες για να σημειωθεί ένα τέρμα.
«Ένας τρελός που κρατά σημειώσεις»
Η επιρροή του άρχισε να επεκτείνεται από τις μικρότερες κατηγορίες στις μεγαλύτερες το 1951, όταν ένας scout της Μπρέντφορντ – που έπαιζε στη Β’ Αγγλίας τότε – ενημέρωσε τον προπονητή Τζάκι Γκίμπονς ότι…«υπήρχε ένας τρελός στη διπλανή αεροπορική βάση που καθόταν δίπλα στον αγωνιστικό χώρο και κρατούσε σημειώσεις σε ένα κομμάτι χαρτί»!
Ο Γκίμπονς, που ήταν προβληματισμένος από την κακή πορεία της ομάδας του, κάλεσε τον Ριπ για του εξηγήσει τις απόψεις του και αποφάσισε να προσαρμόσει το παιχνίδι του σε αυτές. Οι Λονδρέζοι, που στην προ – Ριπ εποχή είχαν 9 νίκες σε 29 αγώνες σκοράροντας 1.3 γκολ ανά ματς, κέρδισαν μετά την συνεργασία μαζί του 9 από τα τελευταία 13, με 2.9 γκολ ανά αγώνα!
Λίγους μήνες αργότερα το ίδιο έτος, ο Ριπ μετατέθηκε στο Μπρίτζνορθ και σύντομα ήρθε σε επαφή με τη γειτονική ομάδα των Γουλβερχάμπτον Γουόντερερς. Ο …τρελός αεροπόρος συναντήθηκε με τον θρυλικό προπονητή Σταν Κάλις, που εντυπωσιάστηκε από τη μέθοδό του και άρχισε να εκμεταλλεύεται τα συμπεράσματά του στο γήπεδο. Ακολούθησαν εντυπωσιακές νίκες με 7-3 επί της Μάντσεστερ Σίτι και 6-2 επί της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Δύο χρόνια αργότερα οι «λύκοι» θα αναδεικνύονταν πρωταθλητές Αγγλίας χάρη στο «ευθύ» ποδόσφαιρο του Κάλις, εμπνευσμένο εν μέρει από τις μελέτες του Ριπ.
Stan Cullis was born on this day in 1916.
— Wolves (@Wolves) October 25, 2021
Remembering a true Wolves great.
💛 pic.twitter.com/t1cEJIWcGx
Στη γιορτή του κλαμπ για την κατάκτηση του τίτλου, ο Κάλις ευχαρίστησε δημοσίως τον «ποδοσφαιρικό αναλυτή της ομάδας»!
Το 1955 ο Ριπ μετακόμισε στη Σέφιλντ Γουέντνστεϊ και τη βοήθησε να ανέβει στην πρώτη κατηγορία έναν χρόνο αργότερα ως πρωταθλήτρια, πετυχαίνοντας πάνω από 100 γκολ.
Το 1958 παρακολούθησε το Μουντιάλ της Σουηδίας καταγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια το τουρνουά, ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1980 συνεργάστηκε με πολλές άλλες αγγλικές ομάδες όπως η Κόβεντρι, η Τορκί, η Πλίμουθ, η Στόουκ, η Τσέστερφιλντ και η Κέμπριτζ.
Βοήθησε στον αποκλεισμό της Αγγλίας!
Το…μικρόβιο της ανάλυσης δεν τον εγκατέλειψε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Είχε γεμίσει μία ολόκληρη αποθήκη με χειρόγραφα άνω των 2000 καταγεγραμμένων αγώνων, ενώ μελέτη του για τα ποδοσφαιρικά στατιστικά δημοσιεύτηκε από την Βασιλική Εταιρία Στατιστικών της Βρετανίας. Το 1969, συνεργάστηκε με έναν έτερο πρωτοπόρο, τον Ρίτσαρντ Πόλαρντ, για τη δημιουργία του πρώτου προγράμματος ανάλυσης ποδοσφαίρου μέσω υπολογιστή!
Το…κύκνειο άσμα του στο ποδόσφαιρο ήταν το 1993, όταν ο τότε ομοσπονδιακός της Νορβηγίας Έγκιλ Όλσεν, επισκέφτηκε τον 88χρονο πλέον Ριπ στο σπίτι του στο Ντέβον, συζητώντας μαζί του πέντε ώρες την τακτική που έπρεπε να ακολουθήσει η ομάδα του σε κρίσιμο ματς με την…Αγγλία για τα προκριματικά του Μουντιάλ. Οι Νορβηγοί κέρδισαν τελικά 2-0 και πήγαν στις ΗΠΑ αντί των «λιονταριών» με τον Όλσεν να δηλώνει:
«Πολλοί το λένε ‘’ευθύ ποδόσφαιρο’’, αλλά ήταν απλώς μία επιθετική τακτική. Δίναμε την μπάλα μπροστά συνεχώς πολύ γρήγορα και λειτούργησε»!
Παρεξηγημένος
Ο Ριπ έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών στις 3 Φεβρουαρίου 2002, περίπου ξεχασμένος από την ποδοσφαιρική ιστορία , ως υπεύθυνος για πολλούς για το άχαρο στυλ παιχνιδιού που ακολουθούσαν για δεκαετίες οι αγγλικές ομάδες πριν την έλευση «πεφωτισμένων» ξένων τεχνικών όπως ο Αρσέν Βενγκέρ. Οι χειρόγραφες σημειώσεις του ήταν ήδη παρωχημένες, με το εξελιγμένο λογισμικό αλλά και το διαδίκτυο να αντικαθιστούν τη δική του ιδιότυπη μέθοδο.
Ωστόσο, έστω και αν οι μετρήσεις του ήταν ατελείς, ένα από τα κύρια συμπεράσματά του – ότι η ανάκτηση της μπάλας κοντά στην περιοχή του αντιπάλου είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στη σημείωση ενός γκολ – βρίσκει εκφραστές ακόμα και σήμερα σε στυλ παιχνιδιού όπως αυτό του Γιούργκεν Κλοπ.
Ο ίδιος απαντούσε στους επικριτές του λέγοντας: «Η αγγλική ομοσπονδία με απορρίπτει ως έναν εκκεντρικό τύπο, ίσως γιατί έβαλα ερωτηματικό σε πολλά στοιχεία του παιχνιδιού. Η μέθοδός μου δεν αποτελούσε δήλωση για το πώς θα έπρεπε να παίζεται το ποδόσφαιρο, αλλά για το ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να παίζεται».
Όσο λοιπόν και αν τα αποτελέσματα των ερευνών του παραμένουν συζητήσιμα, η προσέγγισή του στην ανάλυση των αγώνων ήταν μπροστά από την εποχή του. Ήταν ίσως ο πρώτος που απέδειξε ότι ένα χαοτικό από πρώτη ματιά παιχνίδι μπορεί να αποτελείται από προβλέψιμα, επαναλαμβανόμενα μοτίβα και πως τα δεδομένα προηγούμενων αγώνων μπορούν να βοηθήσουν στην εκπόνηση της τακτικής για τα επόμενα.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα ακούσετε τη φράση «expected goals», θυμηθείτε ότι όλα ξεκίνησαν το 1928, από έναν «τρελό» λογιστή με ένα σημειωματάριο στο χέρι…